Արամ Խաչատրյանը, իր իսկ խոստովանությամբ, միշտ էլ տարված է եղել թատրոնով։
«… Ես ոչ մի օպերա չեմ ստեղծել։ Եվ պատկերացրեք, որ դա ինձ զարմացնում է, քանի որ ես իսկապես սիրում եմ թատրոնը… Իմ կիրքը թատրոնի նկատմամբ այնպիսին է, որ եթե երաժշտությունը ժամանակին չզբաղեցներ իմ միտքը, ես երևի դերասան կդառնայի…»,- ասել է կոմպոզիտորը։
Այսօր հայ կոմպոզիտոր, դիրիժոր, մանկավարժ Արամ Խաչատրյանի ծննդյան օրն է։
Երաժշտագետները պնդում են, որ եթե անգամ Խաչատրյանը «Դիմակահանդեսի» համար վալսից բացի այլ բան չգրեր, միեւնույն է, նա կդառնար աշխարհահռչակ կոմպոզիտոր։
Արամ Խաչատրյանը, իր կյանքի կարևորագույն գործերից է համարել Լերմոնտովի «Դիմակահանդեսի» նվագախմբային սյուիտը։ Երբ 1941 թվականին Մոսկվայի Վախթանգովի անվան թատրոնը սկսեց բեմադրել «Դիմակահանդես» դրաման Լերմոնտովի մահվան հարյուրամյակի կապակցությամբ, գլխավոր ռեժիսոր Ռուբեն Սիմոնովը որոշեց փոխարինել այն երաժշտական նյութը, որը նախկինում օգտագործվել էր ներկայացման մեջ։ Նա քաջատեղյակ էր Խաչատրյանի ստեղծագործությանը և հենց Արամ Խաչատրյանին առաջարկեց երաժշտություն ստեղծել ներկայացման համար։
Նա հաճույքով ընդունեց այս առաջարկը։
«Ես երբեք չեմ դադարի զարմանալ այն հրաշքով, որը «Դիմակահանդես» դրամա է՝ գրված Լերմոնտովի կողմից, երբ նա ընդամենը 21 տարեկան էր: Ես շատ լուրջ էի վերաբերվում իմ աշխատանքին։ Դրա համար մի քանի պատճառ կար. նախ՝ սիրեցի Վախթանգովի անվան թատրոնը, որն ինձ պատվիրեց ստեղծել այս երաժշտությունը, հաճախ էի այցելում։ Երկրորդ՝ ես գիտեի, որ շատ տարիներ առաջ Ալեքսանդր Կոնստանտինովիչ Գլազունովը գրել է «Դիմակահանդես» ֆիլմի երաժշտությունը, որը Սանկտ Պետերբուրգում բեմադրվել է Վսևոլոդ Մեյերհոլդի կողմից։ Երբ 1938-ին այս ներկայացումը վերականգնվեց, և ես տեսա այն, ես զարմացա. Գլազունովի երաժշտության մեջ չկար վալս՝ «ճշգրտված», ինչպես ինձ թվում է, հենց Լերմոնտովի կողմից։ Գլազունովի ցուցումով Մեյերհոլդը օգտագործել էր Գլինկայի հայտնի վալս-ֆանտազիան։ Անկեղծ ասած՝ այդ վալսն ինձ ամենաշատը դժբախտություն պատճառեց «Դիմակահանդեսի» երաժշտությունը ստեղծելիս: Ես անվերջ կրկնում էի Լերմոնտովի խոսքերը և չէի կարողանում գտնել մի թեմա, որը, իմ կարծիքով, կլինի և՛ «նոր», և՛ «լավ», այլ կերպ ասած՝ արժանի… Ես բառիս բուն իմաստով կորցրել էի հանգստությունս, գրեթե զառանցում էի վալսի պատճառով»,- հիշում էր Խաչատրյանը։
Այդ օրերին նկարչուհի Եվգենյա Վլադիմիրովնա Պաստեռնակը նկարում էր Խաչատրյանի դիմանկարը։ Հերթական անգամ, երբ կոմպոզիտորը կեցվածք էր ընդունել նկարի համար, նրա մտքում հայտնվում է այդքան փնտրած մեղեդին․․․
Լերմոնտովի «Դիմակահանդես» դրամայի հիման վրա Վախթանգովի անվան թատրոնի ներկայացման կյանքը, որի պրեմիերան կայացավ Հայրենական մեծ պատերազմի հենց նախօրեին, շատ կարճ էր։ Թշնամու օդանավի գրոհի ժամանակ հուլիսի 24-ի գիշերը մարդկանց փրկելիս մահացել է Ռուսաստանի վաստակավոր արտիստ Վասիլի Կուզան, ով մարմնավորում էր արքայազն Զվեզդիչի դերը։
