Անցնող տարվա նորարարական տեխնոլոգիաները մի օր հնարավորություն կտան գրկել մեկ այլ մայրցամաքում գտնվող մարդուն, բուժել Ալցհեյմերի հիվանդությունը և օգտագործել ԴՆԹ-ն ֆլեշ կրիչի փոխարեն՝ անձնական անհրաժեշտության ինֆորմացիան պահելու համար։
Scientific American-ն աշխատել է Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի վերլուծաբանների հետ, հարցումներ է կազմակերպել առաջատար տեխնոլոգիական փորձագետների հետ՝ բացահայտելու ամենահետաքրքիր նորարարությունները:
1. Բիոպլաստիկ՝ բույսերի թափոններից
Օվկիանոսներում կուտակված պլաստիկի բեկորները ծովային կենդանիների, բույսերի մահվան պատճառ են հանդիսանում և նույնիսկ մարդու հիվանդությունների աղբյուր են (միկրոպլաստիկները կարող են օրգանիզմ մտնել ձկների միջոցով): Բիոպլաստիկը կարող է լուծել այս խնդիրները՝ խթանելով ցիկլային տնտեսությունը՝ այն քայքայվում և վերածվում է կենսազանգվածի: Այսօր բիոպլաստիկները պատրաստվում են եգիպտացորենից, շաքարեղեգից և թափոնների ճարպերից ու յուղերից, բայց դրանք այնքան էլ դիմացկուն և գեղեցիկ չեն:
Վերջին զարգացումը ցելյուլոզից և լիգնինից պլաստիկ պատրաստելու մեթոդն է։ Բույսերի ոչ ուտելի տեսակներից (օրինակ՝ հսկա եղեգից) պատրաստված բիոպլաստիկները նույնքան լավն են, որքան սովորական պլաստիկը:
2. Սոցիալական ռոբոտներ
2018 թվականին վաճառվել է թվով 217 հազար պրոֆեսիոնալ սպասարկող ռոբոտ, ինչը 61 տոկոսով ավելի է 2017 թվականի համեմատ։ Իսկ վաճառքը շարունակում է աճել, հատկապես սոցիալական ռոբոտների շնորհիվ: Նրանք անհրաժեշտ են հաղորդակցության և խնամքի կարիք ունեցող մարդկանց հետ շփվելու համար: Սոցիալական ռոբոտները զինված են արհեստական ինտելեկտով, որն օգնում է նրանց «հասկանալ»՝ ինչպես արձագանքել տեսախցիկների և սենսորների միջոցով ստացված տեղեկատվությանը:
Օրինակ՝ Pepper մարդանման ռոբոտը (SoftBank Robotics-ից) ճանաչում է դեմքերը, մարդկային հիմնական հույզերը և զրույցի է բռնվում կրծքավանդակի սենսորային էկրանի միջոցով: Սոցիալական ռոբոտները հատկապես անհրաժեշտ են տարեցներին։ Ճապոնիայի առաջադեմ արդյունաբերական գիտության և տեխնոլոգիաների ազգային ինստիտուտի կողմից մշակված PARO կնիքի ռոբոտը սթրեսից ազատում է Ալցհեյմերով հիվանդ մարդկանց: Նա արձագանքում է իր անվանը գլխի շարժումներով և արձագանքում է ջերմ բառերին: Իսկ Mabu (Catalia Health) ռոբոտը հիշեցնում է տարեց մարդկանց ավելի հաճախ քայլել և դեղորայք ընդունել։
Նմանատիպ ռոբոտի օրինակ է նաև հայկական արմատներով Ռոբինը։ Ռոբինն ընկերական ռոբոտ է, որն արտահայտում է հույզերը և երեխաների հետ կառուցում է ինտերակտիվ երկխոսություններ:
Նրանց ներգրավելով խաղերում և մանկական խոսակցություններում, Ռոբինը նվազեցնում է նրանց միայնության զգացումը և մեղմացնում է նրանց սթրեսը հիվանդանոցում գտնվելու ընթացքում: Ռոբինի նպատակն է՝ աջակցել երեխաներին բժշկական բուժման ընթացքում և թեթևացնել նրանց ցավը` ստեղծելով դրական փորձառություններ: Հոսպիտալացված երեխաներն ունեն որոշակի հուզական կարիքներ, իսկ Ռոբինը նոր, անձնավորված ձևով է դիմում նրանց:
Ռոբոտի ստեղծողներն են Կարեն Խաչիկյանը, Արեգ Գասպարյանը, Դավիթ Մարտիրոսյանը, Հայկ Խորասաջյանը և Սամվել Գրիգորյանը։
3. Մետալինզաներ
Տարեցտարի սարքերը դառնում են ավելի կոմպակտ, սակայն դրանց օպտիկական բաղադրիչներն այդքան մեծ արագությամբ չեն նվազում: Ինժեներները պարզել են, թե ինչ ֆիզիկական օրենքներ են թաքնված դրանց թեթև այլընտրանքների՝ մետաղական ոսպնյակների հետևում: Դրանց փոքրացումը հնարավորություն կտա նվազեցնել տեսախցիկների, իրերի ինտերնետի օպտիկական սենսորների, մանրադիտակների և այլ սարքավորումների չափերը: Բացի այդ, գիտնականները մշակել են մետաղական ոսպնյակներ, որոնք շտկում են մարդկանց աստիգմատիզմը:
4. Ալցհեյմերի պոտենցիալ բուժում
Տասնամյակներ առաջ գիտնականները հայտնաբերել են սպիտակուցների հատուկ դաս, որոնք բազմաթիվ հիվանդություններ են առաջացնում՝ քաղցկեղից մինչև նեյրոդեգեներատիվ հիվանդություններ: Դրանք կոչվում են «ներքին խանգարված սպիտակուցներ» (IDP): Նրանք կարևոր դեր են խաղում բջիջների մասերում, որոնք կոչվում են թաղանթազուրկ օրգանելներ։
Գիտնականները մշակել են այս օրգանելները մանիպուլյացիայի ենթարկելու տեխնոլոգիա, որի շնորհիվ, ամենայն հավանականությամբ, նրանք կկարողանան բուժում գտնել NDF առաջացնող հիվանդությունների համար:
5. Խելացի պարարտանյութեր
Բեղմնավորման ստանդարտ մեթոդները հաճախ վնասակար են շրջակա միջավայրի համար: Նոր զարգացումը վերահսկվող արտազատվող պարարտանյութն է, որը անհրաժեշտության դեպքում հողը մատակարարում է սննդանյութերով: Դրանք բաղկացած են փոքր պարկուճներից, որոնց արտաքին պատյանը դանդաղեցնում է ջրի ներթափանցումը։
6. Համատեղ հեռաներկայություն
Համատեղ հեռաներկայության տեխնոլոգիան մշակման փուլում է, սակայն առաջատար տեխնոլոգիական հսկաները, ինչպիսին Microsoft-ն է, ներդրումներ են կատարում ոլորտում: Ենթադրվում է, որ մինչև 2025 թվականը այն կարժենա մի քանի միլիարդ դոլար։ Peter Diamandis XPRIZE հիմնադրամը հայտարարել է ANPR Avatar XPRIZE մրցույթի մեկնարկի մասին: Դրա հաղթողը միջոցներ կստանա տեխնոլոգիաներ մշակելու համար, որոնք թույլ կտան մարդկանց զգալ միմյանց ներկայությունը, նույնիսկ, եթե նրանք գտնվում են Երկրի հակառակ ծայրերում:
Մետատիեզերքի և համատեղ հեռաներկայության մասին ավելի մանրամասն՝ 168.am-ի անդրադարձում:
7. Բլոկչեյն՝ ընդդեմ սննդային թունավորումների
Բլոկչեյնի միջոցով հնարավոր է նվազեցնել սննդային թունավորումների թիվը։ Արդյունաբերության մեջ այս գործիքի օգտագործման նորարարական մեթոդը արտադրանքի հետագծումն է: Բլոկչեյնի օգնությամբ վաճառողները կարող են անմիջապես շրջանառությունից հեռացնել փչացած սնունդը և ոչնչացնել միայն նույն աղբյուրից ստացված պաշարները։ Բացի այդ, որոշ ընկերություններ սկսել են արտադրել սենսորներով փաթեթներ, որոնք վերահսկում են արտադրանքի որակը և նշում պիտանելիության ժամկետը։
8. Անվտանգ միջուկային ռեակտորներ
Շատ արտադրողներ (օրինակ՝ Westinghouse Electric Company, Framatome) արագացնում են գերտաքացման դիմացկուն միջուկային վառելիքի մշակումը: Նման վառելիքները քիչ քանակությամբ ջրածին են առաջացնում կամ ընդհանրապես արտադրում են այն շատ քիչ: Նոր միջուկային ռեակտորները սառեցման համար ջրի փոխարեն օգտագործում են հեղուկ նատրիում կամ հալած աղ, որը չի կարող ջրածին արտադրել։
9. Տվյալների պահպանում ԴՆԹ-ում
Կոշտ սկավառակը կամ ֆլեշ կրիչը կարող է կորել կամ հնացած լինել, ուստի գիտնականները գտել են ավանդական պահեստային կրիչների այլընտրանքը՝ դա ԴՆԹ է: Մարմնի մասին տեղեկատվությունը, որը պահվում է ԴՆԹ-ում, հեշտությամբ ընթերցվում է, սինթեզվում և պատճենվում։ Իսկ ԴՆԹ-ի հաջորդականության (այսինքն՝ ամինաթթուների և նուկլեոտիդների հաջորդականության որոշման) վերջին ձեռքբերումները շտրիխ կոդավորման օգտագործումն է, որտեղ ԴՆԹ-ի հաջորդականությունը օգտագործվում է՝ որպես մոլեկուլային նույնականացման մարկերներ: Դրա շնորհիվ գիտնականները առաջադիմել են բուժման նոր մեթոդների հայտնագործման և դեղամիջոցների դիմադրության դեմ պայքարում:
10. Ցանցային էներգիայի պահեստավորում
Էներգետիկ ինժեներները կանխատեսում են, որ առաջիկա տասնամյակում ամենաշատը կօգտագործվեն լիթիում-իոնային մարտկոցները: Մշտապես կատարելագործվող տեխնոլոգիաները կհանգեցնեն նրան, որ մարտկոցները շուտով կկարողանան կուտակել երկու անգամ ավելի շատ էներգիա, քան ներկայումս ունեն:
Սիրարփի Աղաբաբյան
168.am
