ՆԱՍԱ-ի հետազոտական թիմը Լուսնի վրա քարանձավ է հայտնաբերել, որը միշտ պահպանում է +17 °C ջերմաստիճանը։ Սա կարող է այն դարձնել կատարյալ վայր տիեզերագնացների համար լուսնային բազա ստեղծելու համար:
Նոյեմբերի 16-ին ՆԱՍԱ-ն գործարկեց Space Launch System (SLS) մեկնարկային մեքենան, որը տեղափոխում էր Orion տիեզերանավը դեպի Լուսին, որն առաջին քայլն էր Արտեմիս առաքելության համար: Լուսնի և Մարսի վրա տիեզերագնացների վայրէջքի NASA-ի այս տիեզերական ծրագիրը մեկնարկել է 2017 թվականին և ֆինանսավորվում է ԱՄՆ կառավարության կողմից։ Ծրագրի սկզբնական նպատակը լուսնի վրա առևտրային հանքարդյունաբերությունն էր:
2019 թվականին ՆԱՍԱ-ն հրապարակեց Artemis ծրագրի մանրամասն պլանը։ Գործակալությունը մտադիր է Լուսնի վրա մշտապես բնակեցված բնակավայր ստեղծել և այդպիսով հիմք դնել Մարսի հետազոտությանը։ Առաքելության առաջին փուլում նախատեսվում է առանց անձնակազմի և անձնակազմով թռիչքներ իրականացնել Լուսնի շուրջ, իսկ հետո տիեզերագնացներին վայրէջք կատարել Երկրի բնական արբանյակի վրա։ Երկրորդի շրջանակներում կանոնավոր թռիչքներ հաստատել դեպի Լուսին և ստեղծել լուսնային ենթակառուցվածք։
Բազա ստեղծելու համար ապահով վայր գտնելն էական նշանակություն ունի Լուսնի հետազոտման ՆԱՍԱ-ի ծրագրերի համար, որը չափազանց անհյուրընկալ վայր է: Մակերևույթի ջերմաստիճանը գիշերը տատանվում է -180 ºС-ից մինչև ցերեկը +130 ºС: Քանի որ Լուսինը չունի մագնիսական դաշտ, տիեզերագնացները կենթարկվեն ճառագայթման, որը 200 անգամ ավելի ուժեղ է, քան Երկրին: Մթնոլորտի բացակայության պատճառով երկնաքարերն ավելի մեծ հարվածի ուժ և արագություն ունեն, քան Երկրի վրա, ուստի ժայռերը և բախումների բեկորները ևս մեկ սպառնալիք են: Լուսնային օր-գիշեր ցիկլը տևում է գրեթե 30 երկրային օր, ուստի տիեզերագնացները նույնպես պետք է ընտելանան անընդմեջ 15 օրվա խավարին և 15 օրվա լույսին:
Լավայի խողովակները ստորգետնյա թունելներ են, որոնք ձևավորվել են ավելի քան 2 միլիարդ տարի առաջ, երբ Լուսնի վրա կային հրաբուխներ: 2009 թվականից աստղագետները Լուսնի մակերեսին հայտնաբերել են 16 փոսեր, որոնք առաջացել են լավայի խողովակների տանիքների փլուզման ժամանակ։ Ապագա տիեզերագնացները կարող են մուտք գործել խողովակ փոսի միջով և հիմք կառուցել քարանձավում: Դա նրանց կպաշտպանի տիեզերական ճառագայթումից և երկնաքարերից, ինչպես նաև նրանց ուղիղ ելք կապահովի դեպի լուսնային մակերես:
Լավայի խողովակի հիմքը նաև կօգնի տիեզերագնացներին խուսափել ջերմաստիճանի հսկայական տատանումներից: Հետազոտողներն օգտագործել են համակարգչային մոդելներ և ՆԱՍԱ-ի ուղեծրի ջերմային տեսախցիկի հավաքած տվյալները և պարզել, որ լուսնային փոսի ստվերային մասում ջերմաստիճանը ցերեկ-գիշերային ամսվա ընթացքում մնում է մոտ 17 աստիճան ցելսիուս: Գիտնականները կարծում են, որ այս ցուցանիշը պայմանավորված է նրանով, որ փոսի վրայի հովանոցը թույլ չի տալիս, որ դրա տակի տարածքը ցերեկային ժամերին շատ տաքանա, իսկ գիշերը հետաձգում է դրանից արձակվող ջերմությունը։
Դժվար կլինի մտնել փոսը և դուրս գալ դրանից՝ դրա հատակը գտնվում է լուսնի մակերևույթից 100 մ խորության վրա, ինչը համեմատելի է 30 հարկանի շենքի բարձրության հետ։ Բայց եթե ՆԱՍԱ-ն կարողանա պարզել, թե ինչպես դա անել, տիեզերագնացները ստիպված չեն լինի էներգիա վատնել ապագա լուսնային բազայի համար դեռևս հայտնագործված կլիմայի կառավարման համակարգերի վրա: Հետազոտության համահեղինակ Դեյվիդ Փեյջն ասել է. «Մարդիկ զարգացել են քարանձավներում ապրելով: Մենք կարող ենք վերադառնալ նրանց մոտ, երբ ապրենք լուսնի վրա»:
Սիրարփի Աղաբաբյան
168.am
