Ուղեծրային կայաններում միկրոգրավիտացիոն միջավայրը և տիեզերքում բազմաթիվ հետազոտական նախագծերը հանգեցրել են նոր տեխնոլոգիաների ստեղծմանը: Շատերը մենք օգտագործում ենք առօրյա կյանքում:
Ջերմաստիճանը չափելու լավագույն միջոցը
Մարմնի ջերմաստիճանը որոշելը շատ ավելի հարմար դարձավ 1990-ականներին էլեկտրոնային ջերմաչափի հայտնվելով: Այն ներկայացվել է 1991 թվականին Դիաթեկի կողմից։ Դրա տեխնոլոգիան ստեղծվել է ՆԱՍԱ-ի Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիայում: Մշակման սկզբնական նպատակն էր՝ չափել աստղերի և մոլորակների ջերմաստիճանը դրանցից բխող ինֆրակարմիր ճառագայթման պատճառով:
Հանգստություն ասթմայով տառապողների համար
Երբ տիեզերագնացները տիեզերքում են, նրանց կենսական նշանները մշտապես չափվում են, որպեսզի հետազոտողները կարողանան հասկանալ, թե ինչպես է գրավիտացիայի բացակայությունն ազդում մարդու մարմնի վրա: Եվրոպական տիեզերական գործակալության (ESA) գիտնականների խումբն անցկացնում է «Շնչառության մոնիտորինգի փորձ»՝ փորձելով ուսումնասիրել, թե որքան ազոտի օքսիդ կա տիեզերագնացների թոքերում: Այս նյութի մոլեկուլները մշտապես արտադրվում են մարդու օրգանիզմի կողմից։ Դրանք չափազանց կարևոր են անոթների լայնացման համար՝ արյան անոթների ընդլայնման և արյան շրջանառության բարելավման համար։
ESA-ի մասնագետները շեշտում են. «Քիչ քանակությունը նորմալ է, բայց ավելցուկը վկայում է շնչուղիների բորբոքման մասին։ Դա կարող է առաջանալ՝ ինչպես շրջակա միջավայրի գործոններից, ինչպիսիք են փոշին և վնասակար նյութերը, այնպես էլ՝ հիվանդությունները, ինչպիսին է ասթման»: Նման փորձերը հեշտացնում են ոչ միայն տիեզերագնացների, այլև սովորական մարդկանց շնչառական համակարգերի ուսումնասիրությունը։
Օստեոպորոզի կանխարգելում
Օստեոպորոզը հիվանդություն է, որը կապված է ոսկորներում կալցիումի կորստի հետ։ Ամենից հաճախ այն ի հայտ է գալիս կանանց մոտ, որն առաջին հերթին պայմանավորված է դաշտանադադարի սկզբով։ Այս ընթացքում նկատվում է կալցիումի պարունակության և ոսկորների ամրության նվազում, ինչի արդյունքում ոսկորները դառնում են ավելի փխրուն և հեշտությամբ վնասվում։ Այս հիվանդությամբ հիվանդանում են նաև 60-70 տարեկան տարեցները, այդ թվում՝ տղամարդիկ։ Դրա պատճառով հնարավոր են ազդրի, նախաբազկի ոսկորների, նաև մեջքի ողերի կոտրվածքներ։ Հիվանդության պատճառներն են ոսկորներում կալցիումի պարունակության նվազումը, ինչպես նաև վիտամին D-ի քանակի նվազումը։ Բացի այդ, դրա տեսքը կապված է ֆիզիկական ակտիվության նվազման, ալկոհոլի չափից ավելի օգտագործման, ծխելու և որոշ դեղամիջոցներ ընդունելու հետ։
Ֆիզիկական ակտիվության բացակայության պատճառով տիեզերագնացները ոսկրային զանգվածը կորցնում են մոտ 10 անգամ ավելի արագ, քան օստեոպորոզը։ Ամենօրյա վարժությունները, ինչպես նաև բիսֆոսֆոնատների դասի դեղերի շաբաթական չափաբաժինը, օգնում են պայքարել դրա դեմ: Այս երկու մեթոդները նաև օգնում են մեղմել Երկրի վրա ծերացման հետևանքները:
Ռոբոտ վիրաբույժ
Canadarm 2 ռոբոտային թևը նախագծվել է ISS-ի արտաքին հատվածը վերանորոգելու համար՝ առանց տիեզերական զբոսանքի: Նմանատիպ տեխնոլոգիա Երկրի վրա կիրառվում է նեյրոԱրմ՝ ավտոմատ վիրաբուժական համակարգի տեսքով։ Սարքը վերացնում է մարդու ձեռքերի բնական դողն ու օգնում կատարել ուղեղի բարդ վիրահատություններ։
Անվտանգության ակնոցներ
Տիեզերքում տիեզերագնացների տեսլականը շատ կարևոր է: ՆԱՍԱ-ի Գլեն հետազոտական կենտրոնի ինժեներները ստեղծել են ադամանդի նմանվող ածխածնի թաղանթ, որը կիրառվում է ակնոցների ոսպնյակների վրա: Ծածկույթը 10 անգամ ավելի դիմացկուն է քերծվածքներին, քան սովորական ապակին: Այս տեխնոլոգիան կիրառվում է նաև սովորական ակնաբուժության մեջ։ Անտեսանելի բրեկետները պատրաստված են թափանցիկ պոլիբյուրեղային կավահողից: Այս դիմացկուն նյութն առաջին անգամ մշակվել է ՆԱՍԱ-ում՝ հրթիռային զենքերի համար:
Սիրարփի Աղաբաբյան
168.am
