Համացանցի ներկայիս մոդելը բազմաթիվ թերություններ ունի՝ գրաքննություն, կենտրոնացում, ներխուժող գովազդ։ Նոր վեբ-ի գաղափարախոսները Web3-ում տեսնում են ազատ և անվտանգ ինտերնետի ապագան։
Վերջին մի քանի տարիներին հատկապես ակտիվ քննարկվում էր, որ ինտերնետի ներկայիս մոդելն արդեն հնացած է և վերանայման կարիք ունի: Բլոկչեյնի, կրիպտոարժույթների, մետավերսալների, NFT-ների և ապակենտրոնացված հավելվածների զարգացումը պահանջում է համացանցի նոր մոդել:
Web 3.0-ը համացանցի հաջորդ էվոլյուցիան է Web 1.0-ից և Web 2.0-ից հետո:
Web 1.0-ն առաջացել է 1990-ականներին՝ ստատիկ բովանդակության կայքերով: Այն, որպես կանոն, ստեղծվել է հենց ռեսուրսի սեփականատերերի կողմից, և օգտատերերը կարող էին միայն փնտրել և սպառել տեղեկատվություն։
Կայքի տվյալները պահվում էին ֆայլային համակարգերի սերվերների վրա, և դրանք հաճախ հրապարակվում էին իրենց սկզբնական տեսքով՝ առանց նշագրման: Ռեսուրսներն անգործունակ տեսք ունեին՝ ծանրաբեռնված GIF-երով և գունավոր տարրերով: Վեբ 1.0 դարաշրջանի վերջում սկսեցին հայտնվել ֆորումներ և զրուցարաններ, որոնք թույլ էին տալիս օգտվողներին մասնակցել բովանդակության ստեղծմանը:
Web 1.0-ի սահմանումը ի հայտ եկավ այն բանից հետո, երբ մենք տեղափոխվեցինք Web 2.0 դարաշրջան: Ինտերնետի առաջին փուլը տևեց 1991 թվականից մինչև 2004 թվականը:
Ինտերնետը ներկայումս գտնվում է Web 2.0-ի զարգացման փուլում: Ժամանակակից մոդելը թույլ է տալիս օգտատերերին ինքնուրույն ստեղծել բովանդակություն, կառավարել այն և շփվել այլ մարդկանց հետ: Web 2.0-ի արշալույսին ակտիվորեն զարգանում էին բլոգները, հետո՝ սոցիալական ցանցերը և այլ հարթակներ, այժմ բովանդակության վիզուալիզացիայի ավելի շատ հնարավորություններ կան։ Միաժամանակ կայքերն ավելի պարզ դարձան, նախշերն ու տպագրական տառատեսակները սկսեցին գերակշռել, ավելորդ տարրերը քիչ էին։ Դիզայներներն աշխատել են ապահովելու, որ ռեսուրսի ինտերֆեյսն ինտուիտիվ լինի բոլորի համար:
Web 2.0-ի հիմնական թերությունը չափից ավելի կենտրոնացումն է, քանի որ օգտատերերի մասին հսկայական տեղեկատվություն է հավաքվում այնպիսի ՏՏ հսկաների կողմից, ինչպիսիք են Apple-ը, Google-ը, Amazon-ը և այլ կորպորացիաներ: Արդյունքում՝ օգտատերերը բախվում են գրաքննության, անձնական տվյալների արտահոսքի, ինչպես նաև ներխուժող գովազդի խնդիրներին: Բացի այդ, ամբողջ տեղեկատվությունը դեռ պահպանվում է ընկերության սերվերներում, և դրա տարածումը կարող է սահմանափակվել օրենքով կամ այլ կերպ:
Այսպիսով, անհրաժեշտություն կա Web 3.0-ի կամ ապակենտրոնացված ինտերնետային մոդելի առաջացման համար, որտեղ օգտատերերը կարող են դառնալ իրենց սեփական բովանդակության լիիրավ սեփականատերերը, կարողանան դրամայնացնել այն և փոխանակել տեղեկատվություն՝ առանց արտահոսքի ռիսկի:
Web3-ի առանձնահատկությունները
Web3-ը ինտերնետի հաջորդ սերնդի զարգացման հայեցակարգ է, որը հիմնված է ապակենտրոնացման գաղափարի վրա: Ենթադրվում է, որ Web3-ի դարաշրջանում մարդիկ ոչ միայն կդառնան իրենց բովանդակության լիիրավ սեփականատերերը, այլև կարող են չհրապարակել իրենց անձնական տվյալները, իսկ ինտերնետն ինքնին կդառնա ավելի բաց և անվտանգ։
Պաշտոնական տերմինը ստեղծվել է 2007 թվականին Netscape.com-ի գործադիր տնօրեն Ջեյսոն Կալականիսի կողմից: Նա ապագա ինտերնետը բնութագրեց՝ որպես հարթակ, որտեղ առցանց ռեսուրսներն այլևս միապաղաղ ու անօգուտ չեն լինի, իսկ բովանդակությունը կստեղծվի պրոֆեսիոնալների կողմից։ Որպես օրինակ՝ Կալականիսը բերեց Վիքիպեդիայի գերմաներեն բաժինը, որտեղ պրոֆեսիոնալ խմբագիրները սկսեցին վերանայել հոդվածները։
Web 2.0 տերմինի հեղինակ Թիմ Օ’Ռեյլին նույնպես կարծում էր, որ Web 3.0-ը կապված կլինի իմաստաբանության հետ, որը թույլ կտա ինտերնետին փոխազդել ֆիզիկական աշխարհի հետ: Այնուամենայնիվ, նա խորհուրդ տվեց համացանցը չնույնացնել իմաստային ցանցի հետ։ Օ’Ռեյլիի հայեցակարգը, փաստորեն, նկարագրում էր իրերի ինտերնետը:
Եթե Web 2.0-ում տվյալների փոխանակման պրոտոկոլը HTTP է, իսկ տվյալները պահվում են սերվերների վրա, ապա Web3-ում նախատեսվում է ստեղծել ցանցային նոր մակարդակ՝ առանց կառավարման մեկ կետի։ Նման ճարտարապետության դեպքում մեկ մոդուլի անջատումը չի հանգեցնի ամբողջ ենթակառուցվածքի անկմանը, այսինքն՝ անհնարին կդառնա սահմանափակել մուտքը ինտերնետ։
Այսօր շուկան առաջարկում է առաջին ապակենտրոնացված հավելվածները (dApps), ապակենտրոնացված ինքնավար կազմակերպությունները (DAO) և ծառայություններ, որոնք ապահովում են տվյալների պահպանում և մշակում համաշխարհային մակարդակով: Բայց խնդիրն այն է, որ նրանց շփումն ապահովելու արդյունավետ միջոց առայժմ չկա։
Իրավիճակից հնարավոր ելք կարող է լինել խաչաձև շղթայական ենթակառուցվածքի ստեղծումը, որը կմիավորի բոլոր բլոկչեյն ցանցերը։ Նման ենթակառուցվածք ստեղծելու փորձեր արդեն արվում են Polkadot-ի և Cosmos-ի կողմից։ Առաջինը 2021 թվականի դեկտեմբերին հայտարարեց հանրային պարաշեյնի՝ անկախ ցանցի գործարկման մասին, որը կարող է փոխազդել այլ բլոկչեյնների հետ։ Այն ցանցային արձանագրություն է, որը թույլ է տալիս կամայական տվյալների փոխանցում հանրային և մասնավոր բլոկչեյնների միջև։ Սա թույլ է տալիս ստեղծել հավելվածներ, որոնք տվյալներ են ստանում մասնավոր բլոկչեյնից և դրանք օգտագործում հանրայինում: Օրինակ, մասնավոր դպրոցի մասնավոր բլոկչեյնը կկարողանա խելացի պայմանագրի հաստատում ուղարկել հանրային բլոկչեյնի վրա ուսուցչի աստիճանը հաստատելու համար:
Web 3.0-ի ակտիվ քննարկումը սկսվեց այն բանից հետո, երբ 2021 թվականի ամռանը Meta ընկերությունը հայտարարեց մետավերսի ստեղծման մասին, որը կմիավորի ֆիզիկական, ընդլայնված և վիրտուալ իրականությունները: Շուտով մի շարք խոշոր ընկերություններ, ինչպիսիք են Microsoft-ը, Tinder-ը և այլք, հայտարարեցին, որ իրենք կստեղծեն իրենց մետավերսները և մտադիր են դրանք ինտեգրել միմյանց հետ։ Ակնկալվում է, որ հարթակները կլինեն ամբողջական թվային աշխարհներ՝ իրենց սեփական բլոկչեյնի վրա հիմնված տնտեսությամբ:
Web3-ը, ամենայն հավանականությամբ, կդառնա այն սպեցիֆիկացիան, որը մետավերս ընկերությունները կօգտագործեն փոխգործունակությունը հնարավոր դարձնելու համար: Այսպիսով, նոր ստանդարտը կապահովի ֆինանսական գործարքների անվտանգությունը և տարբեր համակարգերի անխափան կապը։
Թերահավատները կարծում են, որ առաջիկա տարիներին պետք չէ սպասել լիարժեք Web3-ի, այլ կզարգանա հիբրիդային մոդել՝ կենտրոնացված ինտերնետով և Web 3.0 տարրերով։ Նրանք դա բացատրում են նրանով, որ մետավերսները, NFT-ները և բլոկչեյն տեխնոլոգիաները մնում են կոնկրետ կազմակերպությունների հսկողության տակ, ուստի ինտերնետի ամբողջական ապակենտրոնացումը շուտով տեղի չի ունենա։
Ինչպես Web3-ը կփոխի աշխարհը
Web3 տեխնոլոգիան ոչ միայն կփոխի ինտերնետը, այլ նաև կնպաստի տնտեսության ավելի մեծ թվայնացմանն ու ապակենտրոնացմանը։ Web 2.0-ի դարաշրջանում թվային ծառայությունները զարգացել են, և այժմ դուք կարող եք թվային ապրանքներ գնել խորհրդանիշների համար:
Web3-ը կտրամադրի հուսալիություն և անվտանգություն մեծ թվով նոր լուծումների համար, առաջին հերթին՝ ֆինանսական ոլորտի և դրա արտադրանքի համար: Օրինակ՝ բանկերի կողմից գումար պահելու կամ փոխանցելու անհրաժեշտություն կարող է չլինել։
Ծառայություններում թույլտվության ձևը կարող է փոխվել, և օգտատերը մուտք կունենա համացանցի բոլոր ռեսուրսներ՝ օգտագործելով մեկ անվտանգ բանալի: Սա թույլ կտա ձեզ կապել և՛ դրամապանակները, և՛ բանկային հավելվածները ձեր մեկ հաշվին:
Նոր ինտերնետը կդառնա ավելի ժողովրդավարական, իսկ բովանդակության օգտակարությունը կորոշեն Ապակենտրոնացված ինքնավար կազմակերպությունները (DAO), ներառյալ՝ խոշոր ընկերությունները և ծառայությունները: Յուրաքանչյուր մասնակից կունենա իր ձայնը և կարևոր որոշումներ կկայացնի բովանդակության և հենց կազմակերպությունների համար:
Արդյունքում, ապակենտրոնացված ինտերնետում կփոխվի հենց օգտատերերի դերը։ Նրանք կկարողանան դրամայնացնել անձնական տվյալները, գնել և վաճառել ապրանքներ և ծառայություններ, ինչպես նաև շահույթ ստանալ բովանդակության ստեղծումից անմիջապես՝ առանց միջնորդների:
Սիրարփի Աղաբաբյան
168.am
