Որտեղի՞ց է ծագել մետատիեզերքի գաղափարը, ո՞վ է լինելու այլընտրանքային իրականության ստեղծման առաջամարտիկը, և արդյոք մատրիցան կարո՞ղ է փոխարինել սմարթֆոններին կամ ինտերնետին:
Որտեղի՞ց է ծագել մետատիեզերքի գաղափարը
Մետատիեզերքի մասին առաջին գաղափարը հայտնվել է 1992 թվականին Նիլ Սթիվենսոնի «Ավալանշ» գիտաֆանտաստիկ վեպում: Ըստ գրքի սյուժեի, 21-րդ դարում Երկրի վրա տիրում է կորպորատոկրատիա՝ ամբողջ իշխանությունը պատկանում է խոշոր կորպորացիաներին, և բացի իրական աշխարհից, որը պարուրված է քաոսի մեջ և բաժանված է մի քանի կորպորատիվ պետությունների, կա ևս մեկը՝ վիրտուալը։ Այնտեղ մարդիկ նույն կերպ են շփվում միմյանց հետ։ Իրական և վիրտուալ աշխարհները փոխկապակցված են, մեկի իրադարձությունները կարող են ազդել այն ամենի վրա, ինչ տեղի է ունենում մյուսում: Այս նույն գիրքը դարձավ «ավատար» տերմինի աղբյուրը։
Այժմ մետատիեզերքը կարելի է բավականին պարզ բացատրել՝ սա ֆիզիկական, ընդլայնված և վիրտուալ իրականության սերտաճումն է ընդհանուր առցանց տարածքում:
Ինչպե՞ս է աշխատում մետատիեզերքը
Համաշխարհային ցանցի և տեխնոլոգիայի աշխարհի խոշոր խաղացողներն արդեն պլաններ են կազմում մետատիեզերք ստեղծելու համար: Օրինակ՝ 2021 թվականին Մարկ Ցուկերբերգը հայտարարեց «եռաչափ ինտերնետի» վրա աշխատանքի մեկնարկի մասին, որն ամբողջությամբ կփոխի բովանդակության հետ փոխազդեցության մեր պատկերացումները՝ մենք ոչ թե կսպառենք տեղեկատվությունը, այլ կլինենք դրա ներսում։
Կան մետատիեզերքի բազմաթիվ հայեցակարգեր, բայց ամենահայտնին պատկանում է վենչուրային կապիտալիստ Մեթյու Բոլին: Իր ներկայացման մեջ Բոլը տալիս է մեկ այլ աշխարհի յոթ բնութագրեր.
- Մետատիեզերքը չի ավարտվում, այն չի կարող դադարեցվել, ջնջվել կամ անհետանալ
- Տիեզերքի ներսում բոլոր իրադարձությունները տեղի են ունենում իրական ժամանակում, և գործողությունները կախված չեն արտաքին գործոններից
- Մետատիեզերքում բնակվողների թիվը սահման չունի
- Մետատիեզերքն ունի իր տնտեսությունը՝ մարդիկ «փող» են ստանում կատարված «աշխատանքի» դիմաց, սեփականություն ունեն ու տնօրինում են այն
- Մետատիեզերքում դուք կարող եք օգտագործել իրական աշխարհի տարրեր. Օրինակ՝ աշխատեք ձեր նոութբուքի վրա վիրտուալ տարածքում
- Տարբեր հարթակների տվյալները և թվային ակտիվները համակցված են. կարող եք օգտագործել իրեր Counter-Strike-ից և Fortnite-ից, գնել մեքենա Need for Speed-ից և վաճառել այն ձեր ընկերներին Facebook-ում
- Մետատիեզերքը լցված է «բովանդակությամբ և փորձառություններով», որոնք ստեղծվել են օգտատերերի՝ ինչպես անհատների, այնպես էլ՝ կազմակերպությունների կողմից:
Մետատիեզերքի դիզայնը արդիական է կրթական և կորպորատիվ միջավայրում, հաղորդակցության ոլորտում։
Առաջին քայլերը դեպի մետատիեզերք
Facebook-ը վերջերս թողարկեց իր նոր Oculus Quest 2 VR համակարգի հավելվածը: Horizon Workrooms-ը վիրտուալ տարածք է բոլորի համար, ովքեր աշխատում են հեռակա կարգով: Նման հանդիպման կարելի է միանալ առանց VR ակնոցների կամ սաղավարտ օգտագործելու, բավական է համակարգիչը։ Յուրաքանչյուր մասնակից ունի իր ավատարը: Այսօրվա դրությամբ Horizon Workrooms-ը նման չէ մետատիեզերքի, մինչ այժմ այն ավելի շատ նման է տեխնոլոգիայի փորձարկմանը։
Հավելվածն աջակցում է հեռակառավարվող աշխատասեղանից տեսահոլովակի հոսքին, տարածական աուդիոյին և կարող է նաև համաժամացվել Outlook-ի և Google-ի օրացույցների հետ: Ներսում կան աչքերի, դեմքի, մարմնի մասերի հետքեր, որոնք օգնում են ավատարներին սահուն շարժվել։ Համակարգը կարող է նույնիսկ վերահսկել կրողի դեմքի արտահայտությունները: Միաժամանակ վիրտուալ պլանավորման հանդիպմանը կարող է հավաքվել ոչ ավելի, քան 50 մարդ։
Իրականում, տեխնոլոգիան բոլորովին նոր չէ՝ Apple-ը ներկայացրել է memoji-ն դեռ 2020 թվականին. այնտեղ զգացմունքները պատճենվում են ոչ միայն մարդու տեսք ունեցող ավատարի միջոցով, այլև կենդանիների և նույնիսկ միաեղջյուրի պատկերող ավատարների կողմից:
Facebook-ի մեկ այլ նախագիծ է Infinite Office-ը, որը նախատեսված է տնից աշխատելու համար նույն Oculus Quest-ի միջոցով: Ընկերությունը դեռ չի կողմնորոշվել տեխնոլոգիապես ավելի առաջադեմ գործիքի հարցում։ Facebook-ը վերջերս համագործակցեց Ray-Ban-ի հետ՝ թողարկելով խելացի ակնոցներ, որոնք ի սկզբանե պետք է ունենային դեմքի ճանաչման գործիքներ: Սակայն ավելի ուշ այս գաղափարը չիրականացվեց՝ մտավախություն ունենալով, որ նման տեխնոլոգիան կարող է դառնալ գաղտնիության չպահպանման գործիք:
Microsoft-ը նույնպես անտարբեր չմնաց։ Ընկերության ղեկավար Սաթյա Նադելան կարծում է, որ Microsoft Azure ամպային ծառայությունների հավաքածուն ինչ-որ իմաստով ձեռնարկատիրական մետատիեզերք է։ Մատրիցայի մեկ կանոնն անկասկած գործում է՝ այն խառնում է երկու աշխարհ՝ ստեղծելով առարկաների թվային պատճեններ և թույլ է տալիս հեռակա աշխատել խառը իրականության մեջ:
Բացի այդ, Microsoft-ն ունի Mesh հարթակ, որին կարող եք միանալ՝ օգտագործելով VR սաղավարտներ, պլանշետներ, սմարթֆոններ կամ համակարգիչներ: Mesh-ի ներսում գտնվող բոլոր մարդիկ գոյություն ունեն՝ որպես վիրտուալ ավատարներ Altspace VR սոցիալական ցանցից, բայց ընկերությունը ցանկանում է անցնել «հոլոպորթինգի», երբ մարդիկ վիրտուալ միջավայրում կհայտնվեն իրենց տեսքով։
Մինչ այժմ Epic Games-ը ամենաշատն է առաջադիմել մետավերսի մշակման հարցում: 2020 թվականին՝ կորոնավիրուսային սահմանափակումների ժամանակ, Fortnite-ի մոտ 12 միլիոն օգտատեր ամբողջ աշխարհում մուտք գործեց հավելված՝ ռեփեր Թրևիս Սքոթին ուղիղ եթերում լսելու համար: Այս թվային կատարումից կատարողը վաստակել է 20 միլիոն դոլար՝ չնայած այն հանգամանքին, որ ամբողջ համերգը տևել է ընդամենը 12 րոպե։ Այժմ Epic Games-ը ներգրավել է 1 միլիարդ դոլար մետատիեզերքի զարգացման համար. առաջին հերթին այս գումարը կուղղվի նոր VR և AR նախագծերի համար:
Ինչպես գումար աշխատել մետատիեզերքում
Մետատիեզերքը կարող է եկամուտ բերել: Օրինակ՝ գովազդից։ Fortnite-ի ներսում կան իրադարձություններ, որոնք համակցված են իրական աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունների հետ: Այսինքն՝ գովազդատուները կարող են ստանալ հատուկ իրենց համար ստեղծված վիրտուալ աշխարհ։ Եվ ստեղծագործական ռեժիմը ձեզ գրեթե անսահման հնարավորություններ է տալիս զգեստները, խաղային սյուժեները և նույնիսկ անհատական խաղային աշխարհները հարմարեցնելու համար: Բլոկչեյն տեխնոլոգիան այստեղ մեծ օգնություն կլինի։ NTF-ն կարող է պաշտպանել թվային սեփականությունը, վիրտուալ անշարժ գույքը և հողային իրավունքները:
Այնուամենայնիվ, ոչ ոք դեռ պատրաստ չէ լիարժեք անցմանը դեպի մետատիեզերք։ Համաշխարհային ցանցի ենթակառուցվածքը դեռ բավարար չէ օգտատերերին հարթակներում ամբողջությամբ տեղափոխելու համար։ Միայնակ ոչ ոք չի կարող հասկանալ մետատիեզերքի մեխանիզմը, սակայն տեխնոլոգիական հսկաները պատրաստ չեն կիսվել բացառիկ բովանդակությամբ, եթե ինչ-որ մեկին հաջողվի մշակել այն:
Սիրարփի Աղաբաբյան
168.am
